Tükürük bezi taşları, ağız içine açılan tükürük bezlerinin kanallarında oluşan küçük taşlardır. Tükürük akışını tıkayabilir, tükürük bezinde şişliğe, iltihaplanmaya ve ağrıya neden olabilirler. Tükürük bezi taşlarına tıp dilinde “sialolit” adı verilir. Tükrük kanallarını tıkadıklarında ortaya çıkan hastalık durumuna da “sialolitiazis” denir.

Tükürük bezi taşları nerede oluşur?

Ağız içinde yüzlerce küçük ve ağızın çevresinde üç büyük tükürük bezi çifti vardır. Taşların oluştuğu büyük bezler şunlardır:

• kulak kepçesi önünde ve altında bulunan parotis bezi

• çene kemiği altında yanda bulunan submandibüler bez

• dil altında bulunan sublingual bez

Tükürük bezi taşları, tükürüğün içindeki kalsiyum ve diğer minerallerin birikmesi sonucunda oluşurlar. %80’inden fazlası submandibüler tükürük bezinde, %5-15’i parotis bezinde, %5’in altında sublingual veya küçük tükürük bezlerinde görülür.

Belirtileri

Tükürük bezi taşları oluşum aşamasında genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz. Büyüklükleri arttıkça tükürük akışını engelleyebilir ve tükürüğün birikmesine neden olabilir; bu da ağrıya ve özellikle yemek yeme sırasında tükürük bezinde şişmeye neden olabilir.

Tükürük bezi taşları bazen etkilenen bezin içinde veya çevresinde enfeksiyona neden olabilir. Enfeksiyon varlığında çoğunlukla ağrı artar ve ateş eklenir.

Nedenleri

Tükürük bezi taşlarının oluşma nedeni kesin bilinmemektedir. Suçlanan risk faktörleri şunlardır :

• erkek cinsiyet

• ileri yaş

• ağız çevresine radyasyon tedavisi görmüş olmak

• ağız içi yaralanmaları

• tükürük üretimini azaltan ilaçların kullanılması

• Gut hastalığı

• Sjögren sendromu

• böbrek sorunlarının varlığı

• yeterince su içmeme

Tanı

• Muayenede ağız içinden tükürük bezi kanallarının açıklıklarına bakılır, kanalların seyri elle muayene edilir, tükürük bezine boyundan masaj yapılarak tükürük akışının varlığı ve tükürüğün özelliği gözlenir.

• Taş varlığını, sayısını ve yerleşimini belirlemek için röntgen, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi incelemelerinin yapılması gerekebilir.

Tedavi

Tükürük bezi kanalları içindeki küçük taşlar sialendoskopi adı verilen, kanalın ağızdaki açıklığından kanalın içine ilerletilen ve endoskop adı verilen, çok ince optik aletler ile görülebilir ve çıkartılabilir. Bu işlem ameliyathanede ve genel anestezi ile uygulanır.

Çapı büyük, çok sayıda olan, tükürük bezinin kanalında değil de içinde yerleşmiş ve sık tekrarlayan taşlar için tükürük bezinin tamamının alınması gerekebilir. Bu ameliyat işlemi çoğunlukla boyundan yapılan bir kesi ile gerçekleştirilir. Tek bir tükürük bezinin alınması, diğer tükürük bezleri fonksiyon görmeye devam ettikleri için tükürük miktarında hissedilir bir azalmaya neden olmaz.