Dengenin sağlanmasında görev alan yapılar iç kulak, gözler, omurilik, beyin sapı, beyincik, ve kaslardır. Bu sistemler birbirleri ile karmaşık bir sinir ağı ile ilişkilidir.

Baş dönmesinin nedenleri :

Baş dönmesi en sık iç kulak hastalıklarına bağlı olarak ortaya çıkar. Beyin, beyincik, diğer sinir sistemi ve göz hastalıkları, kalp ritim bozuklukları, migren, şeker hastalığı, kansızlık, kolesterol ve trigliserid yüksekliği gibi denge ile ilgili sistemleri etkileyebilecek çok sayıdaki hastalık baş dönmesi şikayetine yol açabilir. Baş dönmesinin nedeni bazen psikolojik de olabilir. Baş dönmesi şikayeti yaratan hastalıkların sık görülenleri şunlardır:

• Pozisyona bağlı baş dönmesi (BPPV): İç kulaktaki mikroskopik kristallerin bulundukları yerden kopup iç kulak sıvısı içinde yer değiştirip belli baş ve vücut pozisyonlarında ortaya çıkan, şiddetli ve genellikle bir dakika kadar süren baş dönmesi yaratmasıdır.

• Ménière hastalığı: İç kulak sıvısının basıncında artış nedeniyle tekrarlayan baş dönmesi atakları, işitme kaybı, kulakta dolgunluk hissi, kulakta uğultu veya çınlama belirtileri gösteren bir hastalıktır.

• Vestibüler nörit (denge siniri iltihabı): Ani ve şiddetli başlayıp çoğunlukla bir kaç hafta devam eden baş dönmesi yaratır. İç kulaktaki denge sinir hücrelerini etkileyen virüslerin neden olduğu bir iltihaplanmadır.

• Vestibüler migren (migren ile ilişkili baş dönmesi): Tekrarlayan baş dönmesi atakları ile birlikte baş ağrısı, ışıktan ve sesten rahatsız olma şikayetleri de vardır.

• Fobik postural vertigo (denge bozukluğu korkusuna bağlı baş dönmesi): Refleks mekanizmalarla korunan dengenin kişi tarafından sürekli kontrol altında tutulmaya çalışılması sonucunda ortaya çıkan bir baş dönmesi ve dengesizlik nedenidir.

• Beyin sapı damar tıkanıklıkları

• Parkinson hastalığı

• Multipl skleroz

• İç kulak sıvısı kaçağı (perilenf fistülü)

• Beyin, beyincik, denge siniri, kulak kemiği tümörleri

• Kalp hastalıklarına bağlı baş dönmeleri

• İlaçlara bağlı baş dönmeleri

• Göz hastalıklarına bağlı baş dönmeleri …

Baş dönmesi şikayeti olan hasta önce hangi uzmana muayene olmalıdır? 

Baş dönmesinin en sık görülen nedenleri iç kulakla ilgili hastalıklar olduğu için hastanın muayene olmaya bir Kulak Burun Boğaz hastalıkları uzmanı ile başlamasında yarar vardır. Nöroloji, göz, iç hastalıkları uzmanlarının da hastayı değerlendirmesi gerekebilir.

Baş dönmesi şikayeti olan hastada teşhise ulaşma: 

Bir hastada baş dönmesinin bir çok olası nedeninden hangisinin sorumlu olduğunu bulmak için detaylı bir sorgulama, denge ile ilgili sistemlerin muayenesi, gerektiğinde iç kulağın işitme ve denge fonksiyon testleri, kafa içindeki yapıların bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MR) görüntüleme gibi yöntemlerle incelenmesi ve kan tetkikleri gerekebilir.

İç kulak denge sistemi tanı testleri örnekleri

Baş dönmesi nasıl tedavi edilir?

Baş dönmesi, tek başına bir hastalık olmadığı için “baş dönmesi tedavisi” şeklinde tanımlanabilecek özel bir tedavi yöntemi yoktur. Baş dönmesi, baş dönmesine neden olan hastalık saptandıktan sonra bu hastalığın tedavisi ile düzeltilir. Örneğin:

• Pozisyona bağlı baş dönmesi: İç kulakta yerlerinden kopmuş mikroskopik kristallerin bazı pozisyon manevraları ile baş dönmesi yaratmayacak yere yönlendirilmeleri ile tedavi edilir. Bu manevralar genellikle hekim kontrolünde, gerektiğinde hasta tarafından uygulanır.

• Meniere hastalığı: Kesin bir tedavisi olmayan bu hastalığın ilerlemesinin durdurulması veya yavaşlatılması için ilaçlardan, orta kulağa ilaç enjeksiyonlarından, bazen de ameliyatlardan yararlanılır.

• Denge siniri iltihabı: İlaçlarla ve denge egzersizleri ile tedavi edilir.

• Migren ilişkili baş dönmesi: Migreni önlemeye ve baş ağrısı ataklarına yönelik ilaç tedavileri uygulanır.

• Denge bozukluğu korkusuna bağlı baş dönmesi: İlaçlar ve seanslar halinde uygulanan denge rehabilitasyon egzersizleri ile tedavi edilir..

• Beyin sapı damar tıkanıklıkları: Tıkanıklığı açmak ve daha sonra tekrar oluşmasını önlemeye yönelik ilaç tedavileri uygulanır.

• İç kulak sıvısı kaçağı (perilenf fistülü): Bir kaç gün içinde kapanmayan kaçakların ameliyatla kapatılması gerekir.

• Beyin, beyincik, denge siniri, kulak kemiği tümörleri: Çoğunlukla ameliyatla tedavi gerekir.