Baş ağrısının birçok farklı türü vardır. Bunların çoğu kısa sürelidir, kendiliğinden veya basit ağrı kesiciler kullanıldığında geçer ve nadiren önemli bir nedene bağlıdır.
Uluslararası Başağrısı Bozuklukları Sınıflaması (ICHD)‘na göre 150’den fazla farklı baş ağrısı türü vardır. Bu yazıda sık rastlanan baş ağrısı türlerinden bahsedilmiştir. Baş ağrıları iki ana kategoriye ayrılır:
Birincil (primer) baş ağrıları
Birincil baş ağrıları başka bir nedene bağlı olmayan baş ağrılarıdır.
Migren
Migreni olan kişiler tipik olarak başın sadece bir tarafında yoğun ve zonklayıcı tarzda ağrı hisseder. Kişi ışık, ses ve kokulara karşı aşırı duyarlı hale gelir. Baş ağrısına mide bulantısı ve kusma da eşlik eder.
Hastaların yaklaşık üçte biri migren ağrısı başlamadan önce, genellikle 5 -60 dakika arasında süren, bazı haberci görsel ve duyusal bozukluklar hissederler:
- zikzak çizgileri, titreşen ışıklar veya lekeler görme
- kısmi görme kaybı
- uyuşma
- iğnelenmeler
- kas güçsüzlüğü
- konuşmada güçlük
Migren tekrarlayan bir sorundur, ataklar 3 güne kadar uzayabilir ve çoğu hastada ömür boyu sürer. Atakların aralığı birkaç gün veya ay arasında olabilir. Migren kadınlarda erkeklerden üç kat daha sıktır. .
Migren ağrısını tetikleyen olaylar şunlardır:
- stres ve kaygı
- uykusuzluk
- hormonal değişiklikler
- öğün atlama
- bazı gıdalar ve ilaçlar
- parlak ışık ve yüksek ses
Migren atakları sırasında karanlık ve sessiz bir yerde dinlenme, alına soğuk uygulama, bol su içme yararlı olabilir. Kronik migreni lan hastaların önleyici tedavilerini aksatmadan kullanmaları, migren atağı sırasında da ağrıyı ortadan kaldırmya yönelik önerilen ilaçlarını kullanmaları gerekir.
Gerilim tipi baş ağrısı
Gerilim baş ağrısı yaygın görülür. Kafanın her iki tarafında veya çepeçevre künt ve sürekli bir ağrı hissedilir. Birlikte yüz, baş, boyun ve omuzda hassasiyet, gözlerin arkasında baskı hissi, ışık ve ses hassasiyeti bulunabilir.
Bu tür baş ağrısı normalde 30 dakika ila birkaç saat arasında sürer. Şiddeti kişiden kişiye değişebilirse de günlük faaliyetleri nadiren engelleyecek şiddettedir. Gerilim baş ağrısının nedeni bilinmemektedir ancak bazı uyaranlar ağrıyı tetikleyici olabilir: stres, kaygı, yüksek ses, uykusuzluk, öğün atlama, göz yorgunluğu, yetersiz egzersiz yapma, uygunsuz boyun ve vücut postürü gibi.
Gerilim tipi baş ağrısı çoğunlukla ağrı kesicilere iyi yanıt verir. Ayrıca yaşam tarzı değişiklikleri ile gerilim tip baş ağrılarını önlemek de mümkündür:
- yeterli ve düzenli uyku uyumak
- düzenli egzersiz yapmak
- oturma pozisyonunu ve vücut postürünü iyileştirme
- göz bozukluklarının düzeltilmesi
- stres ve kaygı yönetimi
Küme baş ağrısı
Küme baş ağrıları , erkeklerde altı kat daha sık görülür. Bir gözün arkasında veya çevresinde, keskin bir ağrı olur. Birlikte aynı tarafta gözde sulanma, göz kapağında şişlik, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, ışık ve ses hassasiyeti, huzursuzluk veya gerginlik bulunabilir.
Küme baş ağrısı genellikle haberci belirtisi olmadan ani ortaya çıkar, çoğunlukla 15 dakika ile 3 saat arasında sürer ve tekrarlamalar gösterir.
Küme baş ağrılarının oluşma nedeni bilinmemektedir. Tütün ve alkol kullanımından kaçınılmalıdır. Tedavide hekim kontrolunda çeşitli ağrı kesiciler kullanılır.
İkincil (sekonder) baş ağrıları
İlaçlara bağlı baş ağrıları
Aşağıdaki ilaçların fazla kullanılması baş ağrısına neden olabilir:
- opioidler
- asetaminofen
- triptanlar
- aspirin ve non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar
Bu ilaçlara bağlı baş ağrısı olan hastaların tedaviyi başlayan kendi hekimlerine durumu anlatmaları gerekir; gerekli görülürse kullanılan ilacın değiştirilebilir veya kesilebilir. İlaç kesildikten sonra bir süre baş ağrısı şiddetlenebilir, ancak genellikle 10 gün içinde kesilir.
İlacı bıraktıktan sonra 1-3 hafta arasında aşağıdaki ek belirtiler görülebilir:
- mide bulantısı ve kusma
- çarpıntı
- uyku bozukluğu
- huzursuzluk ve sinirlilik
Sinüslerden kaynaklanan baş ağrıları
Sinüslerin havalanmasının bozulması burunun, gözlerin, yanakların ve alnın etrafında künt, zonklayıcı bir ağrı yaratabilir. Sinüslerin havalanması nezleyken uçak yolculuğu, dağa çıkma gibi basınç değişikliklerinde veya akut sinüzit sırasında bozulur. Sinüzite çoğunlukla ağrıya koyu, sarı-yeşil renkte burun akıntısı, burun tıkanıklığı ve ateş eşlik eder.
Sinüslerden kaynaklanan baş ağrısı ağrı kesiciler ve burun tıkanıklığını azaltmaya yönelik ilaçlar ile tedavi edilebilir. Belirtiler bir hafta içinde düzelmezse hekime görünmelisiniz.
Kafeine bağlı baş ağrısı
Fazla kafein tüketimi (günde 400 mg’dan fazla, yaklaşık 4 fincan kahveye eşdeğerdir) veya iki haftadan uzun süre günde 200 mg’dan fazla kahve içen kişilerde bu alışkanlığı bırakmak baş ağrısına neden olabilir. Kafein tüketiminin bırakılmasına bağlı baş ağrısına şunlar eşlik edebilir:
- yorgunluk
- konsantrasyon güçlüğü
- kötü duygulanım veya huzursuzluk
- mide bulantısı
Belirtiler tekrar kafein alımını takip eden 1 saat içinde, veya kafeinsiz 7 gün sonrasında ortadan kalkar.
Travmaya bağlı baş ağrıları
Baş ve boyuna gelen küçük travmalar çoğunlukla ağrı yaratmaz. Travmayı takiben kalıcı veya şiddetlenen baş ağrısı varsa hekime başvurulması gerekir. Şiddetli kafa travmalarından sonra şu belirtiler varsa acilen hekime başvurulmalıdır:
- bilinç kaybı
- sara nöbeti
- kusma
- hafıza kaybı
- bilinç bozukluğu
- görme veya işitme sorunları
Hormon değişikliklerine bağlı baş ağrıları
Baş ağrısı hormon düzeylerindeki değişiklikler ile ilgili olabilir. Bu durum özellikle kadınlarda menstrüasyon nedeniyle oluşan aylık hormon değişikliklerinde görülür.
Bu menstrüel baş ağrıları menstrüasyon öncesinde veya sırasında, bazen de ovülasyon sırasında gelişir. Bağ ağrısı aurası (habercisi) olmayan migrene benzerdir, ancak çoğunlukla daha uzun sürer ve ve daha rahatsız edicidir.
Hormon değişikliklerine bağlı baş ağrısı ayrıca şu nedenlerden kaynaklanabilir:
- oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları)
- menopoz
- gebelik
Hormon değişikliklerine bağlı baş ağrılarında doktorunuz aşağıdaki tedavilerden birini önerebilir:
- hormon tedavisi
- menstrüasyon süresince bir ağrı kesici kullanılması
- oral kontraseptif dışındaki doğum kontrol yöntemlerinin kullanılması
- menopozdaki kadınlar için hormon tamamlayıcı tedavi
Fazla alkol alımına bağlı baş ağrısı
Fazla miktarda alkol tüketimini takiben ilerleyen saatlerde veya ertesi sabah zonklayıcı tipte baş ağrısı görülebilir. Bu ağrı genellikle hareketle daha da kötüleşir. Birlikte mide bulantısı ve ışığa duyarlılık olabilir.
Bol miktarda su içilmesi ve ağrı kesi alınması baş ağrısı ağrısını azaltmaya yardımcı olabilir. Bu tür ağrı çoğunlukla 72 saat içinde geçer.
Baş ağrınız için ne zaman hekime görünmelisiniz?
Çoğu baş ağrısı kendiliğinden ve basit ağrı kesiciler ile düzelir. Aşağıdaki durumlarda hekime başvurulmalıdır:
- aniden ortaya çıkan ve şiddetli baş ağrısı
- çocuklarda tekrarlayan baş ağrısı
- başa gelen önemli bir travma sonrasında ortaya çıkan baş ağrısı
- bilinç bulanıklığı, görme bozukluğu, denge veya konuşma bozuklukları ile birlikte olan baş ağrıları
- vücutta herhangi bir yerde uyuşma (duyu bozukluğu) veya güç kaybı ile birlikte olan baş ağrıları
- ateş, sara nöbeti, veya bilinç kaybı ile birlikte olan baş ağrıları
- boyun ağrısı veya vücutta deri döküntüleri ile birlikte olan baş ağrıları
- sürekli kusma ile birlikte olan baş ağrıları
